O wyrażaniu niewyrażalnego i Fotografii Odklejonej
Czy obraz może wyrazić abstrakcyjne uczucia, gdy słowa zawodzą?
Tak, uważam, że obraz — szczególnie w jego abstrakcyjnej formie — posiada unikalną zdolność do wywoływania i przekazywania tak złożonych uczuć, jak poczucie winy, nawet jeśli to uczucie jest na tyle subtelne i wielowymiarowe, że słowa często zawodzą w jego pełnym oddaniu.
Bezpośredniość wyrazu wizualnego
Obrazy działają na poziomie zmysłowym, przemawiając bezpośrednio do naszej podświadomości. O ile słowa muszą opierać się na konwencjach językowych i logicznych strukturach, obrazy mają swobodę przekazywania emocji przez kompozycję, kolory, kontrasty, faktury czy grę światła. Takie elementy mogą budować atmosferę, która rezonuje z widzem w sposób bardzo intuicyjny, podobnie jak muzyka instrumentalna, która przekazuje emocje bez dosłownego opowiadania historii.
Metaforyczny język formy
Inspiracje malarstwem abstrakcyjnym, na przykład dziełami Kandinsky’ego czy Rothko, pokazują, że artysta może posługiwać się formą i kolorem, by wywołać u odbiorcy specyficzne stany emocjonalne. Chociaż poczucie winy jest pojęciem niezwykle złożonym, obraz, dzięki swojej wielowarstwowości, może zasugerować ciężar, napięcie lub wewnętrzne niepokoje, które często towarzyszą temu uczuciu. Wrażenie winy można budować poprzez ciemniejsze barwy, dysproporcje w kompozycji lub kontrast między światłem a cieniem, które symbolizują wewnętrzny konflikt lub odczucie moralnego obciążenia.
Przekraczanie granic języka
W duchu Wittgensteina, który pisał o granicach języka jako o granicach poznania, obraz staje się przestrzenią, w której to, co niewyrażalne słowami, może zostać "pokazane". Obraz może "milczeć" w tradycyjnym sensie narracji, ale jednocześnie "mówić" za pomocą swoich formalnych i estetycznych środków. Odbiorca, patrząc na taki obraz, może doświadczać emocji, które są trudne do zakodowania w sformalizowanym języku — i to właśnie ta otwartość na subiektywną interpretację może sprawić, że uczucie winy, z całym swoim ciężarem i wielowarstwowością, zostanie odebrane intensywniej niż poprzez wyrafinowany opis słowny.
Czy wyrażanie niewyrażalnego jest możliwe?
Tak, obraz — odpowiednio skomponowany — może wyrazić tak subtelne i abstrakcyjne uczucia jak poczucie winy. Jego siła tkwi w bezpośredniości wyrazu, która omija ograniczenia językowe, pozwalając widzowi na doświadczenie emocji w sposób czysty, zmysłowy i fenomenologiczny. W ten sposób obraz nie tyle "mówi", co raczej "pozwala poczuć" to, czego słowa często nie są w stanie ująć.
Dziełem sztuki jest doznanie
Osiem lat temu, gdy pisałem esej Dziełem sztuki jest doznanie, przeczuwałem te możliwości i wierzyłem w nie, ale pewności mieć nie mogłem. Brakowało mi wiedzy.
Rozwój osobisty człowieka, artysty może odbywać się jedynie poprzez nieustanne poszerzanie świadomości, dlatego cieszę się, że swojego czasu nie marnowałem.
Łukasz Cyrus, 2025